رنگ و پوشش و روغن مخصوص چوب و ظروف آشپزخانه: راهنمای جامع
مقدمه
لوازم چوبی آشپزخانه و ظروف چوبی، به دلیل زیبایی طبیعی و دوستدار محیط‌زیست بودن، محبوبیت زیادی دارند. برای حفظ دوام، زیبایی و بهداشت این محصولات، از رنگ‌ها و پوشش‌های مخصوصی استفاده می‌شود که هرکدام ویژگی‌ها، مزایا و معایب خاص خود را دارند. در این مقاله به بررسی انواع رنگ‌ها و روغن‌های مخصوص چوب از جمله پلی‌استر، نیم پلی‌استر، روغن بادام تلخ، روغن مونوکوت و دیگر پوشش‌های متداول پرداخته‌ایم. رنگ، روغن و پوشش مخصوص چوب دغدغه مصرف کنندگان این محصولات نیز می باشد. چرا که ظروف چوبی نیاز به مراقبت دارند و از طرف دیگر بخاطر ارتباط با مواد غذایی، پوشش آنها نیز مهم می گردد.
رنگ و پوشش پلی‌استر چوب
ویژگی‌ها و نحوه استفاده
رنگ پلی‌استر یکی از پیشرفته‌ترین و مقاوم‌ترین پوشش‌های مخصوص چوب است که برای اولین بار در دهه ۱۹۵۰ میلادی توسعه یافت. این رنگ از ترکیب سه جزء اصلی شامل رزین پلی‌استر، سخت‌کننده (کاتالیزور) و شتاب‌دهنده تشکیل شده است. پس از ترکیب این اجزا، پوشش ایجاد شده به سرعت سخت شده و سطحی مقاوم و درخشان روی چوب تشکیل می‌دهد.
نحوه استفاده از رنگ پلی‌استر
رنگ پلی‌استر به دلیل ویسکوزیته بالا، معمولاً با استفاده از پیستوله مخصوص روی سطح چوب پاشیده می‌شود. مراحل استفاده از آن شامل:
- آماده‌سازی سطح چوب: سنباده‌زنی و تمیز کردن کامل سطح.
- اعمال پرایمر یا سیلر: برای جلوگیری از جذب بیش از حد رنگ.
- پاشش رنگ پلی‌استر: اجرای چند لایه با فواصل مشخص.
- خشک شدن و پولیش: پس از سخت شدن، پولیش زدن برای ایجاد سطحی براق و صاف
مزایا و معایب
مزایا:
- مقاومت بسیار بالا در برابر آب، رطوبت و مواد شیمیایی.
- ایجاد سطح بسیار براق و جذاب که به چوب ظاهری لوکس می‌دهد.
- دوام و ماندگاری طولانی که باعث افزایش عمر وسایل چوبی می‌شود.
- مقاومت در برابر خط و خش که آن را برای کاربردهای سنگین مناسب می‌کند.
معایب:
- عدم امکان تنفس چوب: این پوشش به طور کامل سطح چوب را مسدود می‌کند.
- تغییر رنگ در طول زمان: ممکن است پس از مدتی زرد شود.
- نامناسب برای وسایل در تماس مستقیم با مواد غذایی: به دلیل ترکیبات شیمیایی خاص.
- دشواری در ترمیم: در صورت آسیب‌دیدگی، ترمیم آن سخت و پرهزینه است.
محبوبیت رنگ پلی‌استر در جهان
رنگ پلی‌استر به دلیل کیفیت بالا و ویژگی‌های محافظتی خود، در بسیاری از کشورهای صنعتی مانند آلمان، آمریکا و ایتالیا به عنوان یک پوشش برتر برای چوب استفاده می‌شود. در صنایع مبلمان لوکس، کابینت‌سازی و دکوراسیون داخلی، این رنگ از محبوب‌ترین گزینه‌ها است. با این حال، در کشورهای آسیایی مانند ژاپن و کره جنوبی، به دلیل گرایش به پوشش‌های طبیعی‌تر، استفاده از روغن‌ها و لاک‌های پایه آب بیشتر مورد استقبال قرار گرفته است.
رنگ و پوشش نیم پلی‌استر چوب
تاریخچه و تفاوت با پلی‌استر
رنگ نیم پلی‌استر در دهه ۱۹۶۰ میلادی توسعه یافت و به دلیل انعطاف‌پذیری بیشتر نسبت به پلی‌استر، محبوبیت خاصی پیدا کرد. تفاوت اصلی این دو در میزان ترکیب رزین و حلال‌های مورد استفاده در آن‌هاست. نیم پلی‌استر دارای میزان کمتری از مواد سخت‌کننده بوده و از نظر ویژگی‌های سطحی بین لاک‌های نیتروسلولزی و پلی‌استر قرار می‌گیرد.
نحوه استفاده از رنگ نیم پلی‌استر
این پوشش معمولاً با پیستوله روی سطح چوب پاشیده می‌شود و در چند لایه نازک اجرا می‌شود. مراحل استفاده:
خشک شدن و پرداخت نهایی: که معمولاً به زمان کمتری نسبت به پلی‌استر نیاز دارد
آماده‌سازی سطح چوب: سنباده‌زنی و تمیز کردن کامل سطح.
اعمال سیلر یا پرایمر: برای چسبندگی بهتر.
پاشش رنگ نیم پلی‌استر: در چند لایه نازک.
مزایا و معایب
مزایا:
- انعطاف‌پذیری بالاتر: نسبت به پلی‌استر کمتر شکننده است.
- ایجاد جلوه‌ای طبیعی‌تر: چوب تا حدودی امکان تنفس دارد.
- قابلیت ترمیم آسان‌تر: نسبت به پلی‌استر ساده‌تر قابل ترمیم است.
- خشک شدن سریع‌تر: زمان خشک شدن کوتاه‌تر از پلی‌استر است.
معایب:
- دوام کمتر نسبت به پلی‌استر: در برابر خط و خش و رطوبت مقاومت کمتری دارد.
- امکان پوسته‌پوسته شدن: در صورت استفاده نادرست یا تماس زیاد با آب.
- سطح کمتر براق: نسبت به پلی‌استر کمتر درخشان است.
محبوبیت رنگ نیم پلی‌استر در جهان
رنگ نیم پلی‌استر به دلیل داشتن جلوه‌ای طبیعی‌تر نسبت به پلی‌استر، در بسیاری از کشورها به‌ویژه در اروپا و آمریکای شمالی محبوبیت دارد. این رنگ در دکوراسیون داخلی، تولید مبلمان و پوشش‌های چوبی تزئینی به‌طور گسترده‌ای استفاده می‌شود. همچنین در صنعت تولید لوازم چوبی آشپزخانه، نیم پلی‌استر به دلیل حفظ ظاهر طبیعی چوب و ایجاد سطحی نسبتاً مقاوم، ترجیح داده می‌شود. برندهای معروف صنعت چوب مانند IKEA و برخی تولیدکنندگان مبلمان سفارشی، از این نوع رنگ برای ایجاد محصولاتی با ظاهری جذاب و طبیعی بهره می‌برند.
روغن بادام تلخ مخصوص چوب
ویژگی‌ها و نحوه استفاده
روغن بادام تلخ یکی از روغن‌های طبیعی محبوب برای پوشش ظروف و لوازم چوبی است. این روغن به دلیل خاصیت نفوذپذیری بالا به عمق چوب، موجب تغذیه و افزایش انعطاف‌پذیری آن می‌شود. برای استفاده، ابتدا سطح چوب را تمیز و سنباده‌زنی کرده، سپس روغن را با پارچه‌ی نرم یا قلم‌مو روی چوب مالیده و اجازه می‌دهند که جذب شود.
مزایا و معایب
مزایا:
- کاملاً طبیعی و بدون ترکیبات شیمیایی مضر که آن را برای وسایل آشپزخانه ایمن می‌کند.
- جلوگیری از ترک‌خوردگی و خشکی چوب و افزایش طول عمر آن.
- افزایش مقاومت در برابر رطوبت و نفوذ آب.
- بافت نرم و ظاهر طبیعی چوب را حفظ می‌کند.
معایب:
- نیاز به تجدید دوره‌ای، زیرا مانند رنگ‌های پلی‌استری لایه محافظتی ضخیمی ایجاد نمی‌کند.
- مقاومت کمتر در برابر لکه‌ها و خراشیدگی نسبت به پوشش‌های شیمیایی.
محبوبیت روغن بادام تلخ در ایران و جهان
در سال‌های اخیر، به دلیل افزایش آگاهی از خطرات مواد شیمیایی در پوشش‌های صنعتی، استفاده از روغن بادام تلخ در کشورهای اروپایی و آمریکایی افزایش یافته است. در ایران نیز تولیدکنندگان ظروف چوبی دست‌ساز و سنتی از این روغن برای پوشش محصولات خود استفاده می‌کنند، زیرا علاوه بر افزایش طول عمر چوب، برای سلامت مصرف‌کنندگان نیز بی‌خطر است.
روغن مونوکوت مخصوص چوب
فرمولاسیون و تاریخچه
روغن مونوکوت یک فناوری نوین در پوشش‌های چوبی است که در اوایل قرن بیست و یکم معرفی شد. این روغن از ترکیبات طبیعی شامل روغن‌های گیاهی و واکس‌های مخصوص تشکیل شده است که قابلیت نفوذ عمیق به بافت چوب را دارد و بدون ایجاد لایه سطحی ضخیم، چوب را در برابر رطوبت و سایش محافظت می‌کند.
مزایا و معایب
مزایا:
- ترکیبات طبیعی و ایمن برای محیط‌زیست.
- نفوذ بالا در چوب بدون ایجاد لایه سطحی.
- عدم ایجاد حس مصنوعی روی چوب و حفظ بافت طبیعی آن.
- مقاومت بالا در برابر آب و لکه‌های چربی.
- تجدیدپذیری آسان بدون نیاز به سمباده‌زنی گسترده.
معایب:
- قیمت نسبتاً بالا
- مقاومت متوسط در برابر خط‌وخش
محبوبیت روغن مونوکوت در سطح جهانی
این روغن به‌دلیل ماهیت طبیعی و عملکرد بالا، در کشورهای اروپایی و آمریکای شمالی محبوبیت زیادی پیدا کرده است. بسیاری از تولیدکنندگان مبلمان لوکس و صنایع دستی چوبی از این روغن برای پوشش محصولات خود استفاده می‌کنند. در ایران نیز به دلیل افزایش تقاضا برای محصولات چوبی طبیعی، استفاده از روغن مونوکوت در حال گسترش است.
سایر پوشش‌های مخصوص چوب
لاک‌های پایه آب مخصوص چوب
لاک‌های پایه آب به دلیل ایمنی بالا و عدم انتشار بوی نامطبوع، گزینه‌ی خوبی برای پوشش‌دهی ظروف چوبی محسوب می‌شوند. این لاک‌ها پس از خشک شدن، سطحی مقاوم در برابر آب و لک ایجاد می‌کنند.
واکس چوب برای محافظت
واکس چوب پوششی سبک است که معمولاً برای ظروف چوبی استفاده می‌شود تا درخشش و نرمی خاصی به چوب ببخشد. این ماده نیاز به تمدید دوره‌ای دارد اما به‌دلیل طبیعی بودن، انتخابی مناسب برای ظروف غذاخوری چوبی است.
کلام آخر
انتخاب بهترین رنگ، روغن و پوشش مخصوص چوب بستگی به نوع کاربرد آن دارد. برای ظروف غذا، روغن‌های طبیعی مانند روغن بادام تلخ و روغن مونوکوت مناسب هستند، در حالی که برای سایر وسایل چوبی آشپزخانه، نیم پلی‌استر یا لاک‌های پایه آب توصیه می‌شود.
